روزنامه اطلاعات استان اصفهان روزنامه اطلاعات استان اصفهان
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
ناصرالدین شاه، تلگراف و «حرف مفت زدن »
یکی از رایج ترین اصطلاحات اجتماعی زبان
پارسی که ازقضا این بار توسط هیچ شاعرو
زبان شناسی ساخته و پرداخته نشده است
عبارت «حرف مفت زدن »است که با نصب
اولین دستگاه های مخابراتی درکشور وارد
ادبیات قاجاری شد وتاکنون نیزازآن درخیلی
ازموارد استفاده می شود.
ماجرای «حرف مفت زدن» نیز به حاشیه های
خبری مربوط می شود که آنرا از لابلای اخبار
خرداد۱۳۰۷ برای این صفحه برگزیده ایم .
قصه «حرف مفت زدن»
آنچه در این خبرکوتاه می خوانید راپورتی درباره خرید ۱۱۰ دستگاه تلگراف است، دستگاهی که ورود آن از زمان ناصرالدین شاه شروع شد.
دراین خبر که ۵خرداد۱۳۰۵ درخریده اطلاعات به چاپ رسیده آمده است :
برای خریداری یکصدوده دستگاه تلگراف که وزارت پست و تلگراف داخلِ اقدام شده بوداخیرامذاکرات وزارتخانه مزبور با کمپانی زیمنس خاتمه یافته است که ۱۱۰ عدد ماشین دستگاه تلگراف خریداری شود. وزارت پست و تلگراف در نظر دارد دستگاه‌های فوق را در نقاطی که تاکنون دستگاه تلگراف نصب نگردیده ، یا نقاطی که احتیاج به تزاید دستگاه مخابره می‌باشد ، تخصیص دهد.
جالب است بدانید که حکایت «حرف مفت زدن» از روزی شروع شد که تلگرافخانه در تهران پایه‌گذاری شد.
زمانی که تلگراف در دوره ناصرالدین شاه به تهران آمد و امکان برقراری ارتباط میان کاخ گلستان و عمارت دارالفنون را برقرار کرد، مردم که از این اتفاق عجیب شگفت‌زده بودند هر روز در کنار مرکز ارسال تلگراف در شهر جمع می‌شدند.
حکایتی در این باره در نوشتجات تاریخی به چشم می‌خورد که می‌گویند:
در زمان ناصرالدین شاه اولین تلگرافخانه تأسیس شد اما مردم از آن استقبالی نکردند و کسی باور نداشت پیامش با سیم به شهر دیگری برود.
به ناصرالدین شاه اطلاع دادند که تلگرافخانه بی‌مشتری مانده و کارمندانش بیکار نشسته‌اند.
او دستور داد به مدت یک‌ماه مردم بیایند مجانی هرچه می‌خواهند تلگراف بزنند و چون مفت شدهمه هجوم آوردند و بعد از مدتی دیدند پیام‌هایشان به مقصد می‌رسد و هجوم مردم روزبه‌روز زیادتر شد درحدی که دیگر کارمندان قادر به پاسخ‌گویی نبودند!
سرانجام ناصرالدین‌شاه که مطمئن شده بود، دستور داد سردر تلگراف خانه تابلویی بزنند بدین مضمون –
«بفرموده شاه از امروز حرف مفت‌زدن ممنوع!» و اصطلاح «حرف مفت زدن» از آن زمان به یادگار مانده است.
بر اساس اسناد برجای مانده از زمان قدیم، نخستین خط ارتباطی تلگراف، سال ۱۲۷۴ هجری قمری در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه بین باغ لاله‌زار و کاخ گلستان در شهر تهران طراحی و تعبیه شد.
بعد از مدتی کشور ایران قراردادی با شرکت‌های خارجی مبنی بر گسترش خط تلگراف بین تهران و دیگر شهرهای ایران تنظیم کرد.
در داستان دیگری نیز آورده شده است :
حکایت تلگراف و حرف مفت زدن از روزی شروع شد که تلگرافخانه در تهران پایه‌گذاری شد.
مردم این موضوع را باور نداشتند که این قابلیت وجود دارد که بتوان از شهری به شهر دیگر ارتباط تلگرافی ایجاد کرد.
در این میان افرادی هم وجود داشتند که شایع می‌کردند در سیم‌های تلگراف، ارواح وجود دارند و همین امر باعث می‌شد که مردم از تلگراف واهمه داشته باشند.
در آن زمان وزیر تلگراف مردی به اسم «علیقلی‌خان مخبرالدوله» بود. وی می‌دانست که مردم از تلگراف می‌ترسند به همین جهت فکری به ذهنش خطور کرد و از شاه مملکت اجازه گرفت که استفاده از تلگراف را به مدت ۲ روز مجانی اعلام کند.
بعد از تایید حکم شاه، مردم ۲روز از تلگراف به رایگان استفاده کردند.
در این ۲ روز مردم هر چه که در دل داشتند بر روی کاغذ پیاده کردند وبرای دوستان وآشنایان خود که در شهرهای دیگر ایران بودند، مخابره کردند.
از آنجا که انسان‌ها از هرچیزی که رایگان (مفت) باشد استقبال می‌کنند، این‌نقشه وزیر کاملا جواب داد
مردم باورشان شد که تلگراف ترسی ندارد ومدتی به این صورت مردم از تلگراف به صورت مجانی استفاده کردند
جناب وزیر به ماموران فرمان داد که بالای درب ورودی تلگرافخانه این متن را قرار دهند:
«از امروز به بعد حرف مفت قبول نمی‌شود.»
همچنین دستور داد که اعلام کنند در قبال گفتن هر کلمه مبلغی پرداخت کنند.
افرادی که از گفتن حرف مفت لذت می‌بردند، از فرمان ماموران سرپیچی کردند و تا می‌توانستند حرف‌مفت‌زدند.
این افراد حرف مفت‌زدن را ترک نکردند و از این رو عبارت «حرف مفت» در بین مردم ایران جلوة بدی پیدا کرد و در اصل توهین به انسان‌ها تلقی شد.
اولین سازنده تلگراف
حالا که صحبت به اینجا کشید بدنیست بدانید که اولین کسی که نخستین دستگاه تلگراف را ساخت شخصی بود به نام «ساموئل مورس»
وی متولد ۲۷ اوریل ۱۷۹۱ و متوفی در۲ آوریل ۱۸۰۷ که پسر یک کشیش ساکن شهرستان بوستون بود و علاقه وافری به الکتریسته و سیاست داشت،
وی در سال ۱۸۳۷ موفق به ساختن دستگاه تلگراف شد.
و در ششم ژانویه سال ۱۸۳۸ میلادی دستگاه تلگرافی را که ساخته بود و می‌توانست هر دقیقه ده کلمه مخابره کند به معرض نمایش گذارد.
مخابره با این دستگاه برپایه فن الکترومغناطیس و قطع و وصل جریان برق بود.
اولین خطوط، اولین تلگرافچی ایران
خطوط تلگراف در ایران حدود یک دهه بعد از اروپا و امریکا مابین کاخ گلستان و مدرسه دارالفنون کشیده شد و با توجه ویژه ناصرالدین‌شاه به سرعت توسعه یافت.
انگلیس که در آن زمان به دنبال تکمیل خط تلگراف اروپا به هندوستان بود برای کشیدن خط تلگراف در ایران پیش‌قدم شد
در سال ۱۲۴۱ هجری شمسی با دولت ایران قراردادی منعقد شد.
بر اساس این قرارداد یک‌رشته سیم از راه مدیترانه به کرمانشاه، همدان، تهران، اصفهان، شیراز، کرمان و بندر بوشهر کشیده شد
علاوه بر این خطوط با عقد قراردادی دیگر در سال ۱۲۴۴ شمسی خط تلگراف به سوی اروپا و شبه‌قاره هند پیوند خورد.
در آن زمان در روزنامه « وقایع اتفاقیّه» اخبار و مربوط به این تکنولوژی جدید با تعابیری چون
چرخ الماس، چرخ آتشی، سیم آهن، راه سیم آهن، چرخ صاعقه و سیم صاعقه
چاپ می‌شد.
بدنیست بدانید که «عباسعلی‌خان دنبلی»که اولین متن تلگراف تاریخ ارتباطات ایران را برای شاه قرائت کرده بود، به‌عنوان اولین تلگرافچی به استخدام اداره پست و تلگراف درآمد
همزمان با گسترش خطوط تلگراف در ایران از سوی این اداره به نقاط مختلف کشور اعزام می‌شد.
در این صفحه می خوانید :
